De Elementen – Manon Uphoff
Periode: September 2023 – November 2023
Locatie: Centraal Museum, Utrecht
Ervaringen en gebeurtenissen die zich buiten de gangbare betekeniskaders afspelen, zoals geweld en misbruik, belanden onverbiddelijk in het schaduwrijk. Ze worden onzichtbaar en onvertelbaar.
In de expositie De Elementen volgen we het onderzoek van schrijver en beeldend kunstenaar Manon Uphoff (1962) naar de vormgeving van dit soort moeilijk met het dagelijks leven verenigbare ervaringen. Voortbouwend op de expositie Kamer met Minotaurus (CODA Apeldoorn 2016) en haar roman Vallen is als vliegen (2020) zet Uphoff in deze tentoonstelling een volgende stap in haar zoektocht naar beelden die in staat zijn vorm te geven aan ervaringen van geweld.
In De Elementen is de toeschouwer getuige van deze moeizame maar ook speelse tocht op weg naar de ruimte waarin nieuwe beelden en nieuwe woorden kunnen ontstaan. Door middel van tekeningen, een video-installatie en een briefwisseling tussen Manon Uphoff en gastcurator Rosemarie Buikema (hoogleraar Genderstudies bij de Universiteit Utrecht en projectleider van Moed.online) wordt de toeschouwer getuige en onderdeel van deze zoektocht. Hoe kun je tegelijkertijd vernietigen en creëren?
Deze tentoonstelling is mede mogelijk gemaakt door Boellaard Fonds.
Foto’s 1 en 2: Opening De Elementen, 2023. © Manon Uphoff, Iris Maya van Vliet, Studio Krom, Centraal Museum.
Foto 3: Display. No title, 1, cutting and collage; paper, gouache en inkt, 2023. © Manon Uphoff, Iris Maya van Vliet, Studio Krom, Centraal Museum.
In de expositie staat de complexe erfenis van het werk van vader P.E.H. Uphoff (1914-2001) centraal. Hij schilderde in de traditie van de Utrechtse school waarin ook zijn tijdgenoten Pyke Koch (1901-1991) en Joop Moesman (1909-1988) actief waren. In de op autobiografische gegevens gebaseerde roman Vallen is als vliegen figureert Uphoffs vader in het gezin Holbein onder de naam HEHH. Het meest opvallende in de woning van dit naoorlogse samengestelde gezin is de overvloedige aanwezigheid van vaders olieverfschilderijen. Meestal zijn dit kopieën van werken van grote meesters waarop naakte vrouwen prijken, afwisselend voorzien van het hoofd van moeder of dochters Holbein. HEHH ‘was een man van het tijdperk van het genie en het geloof in de vrijstaat die genialiteit heet’. HEHH waande zich in die kunsthistorische en maatschappelijke geaccepteerde vrijstaat heer en meester over denken en doen van zijn vrouw en dochters. De onaantastbaarheid van deze exemplarische mannelijke kunstenaar en schepper, wordt in de expositie ter discussie gesteld door een omgeving te creëren waarin woorden en beelden nieuwe verbindingen aangaan en nieuwe betekenis tot stand brengen.
De tentoonstelling bestaat uit drie ruimtes.
Kamer 1
In de eerste ruimte zijn tegen een grimmige achtergrond van een caleidoscopisch behang vol herhalingen, spiegeling en afbeelding-in-afbeelding-in-afbeelding menshoge griezelige en fascinerende insecten en andere creaturen opgesteld.
Insect room, digital editing/photo, Bicpen-drawings, 2023. © Manon Uphoff, Iris Maya van Vliet, Studio Krom, Centraal Museum.
Foto 1: The Dance of Moth, digital editing/photo, cutting and collage; paper, guache, 2023. © Manon Uphoff, Iris Maya van Vliet, Studio Krom, Centraal Museum.
Foto 2: Insect, big eyes, cutting and collage; paper, gouache and ink, 2023. © Manon Uphoff, Iris Maya van Vliet, Studio Krom, Centraal Museum.
Foto 3: Moth, cutting and collage; paper, gouache, 2023. © Manon Uphoff, Iris Maya van Vliet, Studio Krom, Centraal Museum.
Kamer 2
In de tweede ruimte is een video-installatie opgesteld. Hier is te zien hoe vier schilderijen, gemaakt door P.E.H. Uphoff worden prijsgegeven aan de elementen: aan de stenen, lucht, vuur en water. De bezoeker is getuige van de zoektocht naar passende rituelen om afscheid te nemen van of om te gaan met een beladen erfenis.
Exhibition The Elements, 2023. © Manon Uphoff, Iris Maya van Vliet, Studio Krom, Centraal Museum
Kamer 3
In de laatste ruimte zijn fragiele tekeningen in blauw tegen een witte achtergrond te zien. Het papier is uiterst dun en rimpelig van het vocht van inkt en verf. Geen lijsten, geen bescherming, alleen het spel van licht.
Opening De Elementen, 2023. © Manon Uphoff, Iris Maya van Vliet, Studio Krom, Centraal Museum.
Colofon
Manon Uphoff: concept, kunstwerken, tekst.
Rosemarie Buikema: gastcurator, projectleider MOED.online.
Iris Maya van Vliet: concept, fotografie en film De Elementen.
Studio Krom:: co-productie digitale projectie De Elementen.